ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΔΕΝ ΛΕΕΙ ΤΟ «ρ». ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΗΣΥΧΗΣΩ;
Σε ποια ηλικία εμφανίζεται το «ρ».
Στην εξέλιξη της ομιλίας ενός παιδιού το «ρ» αναμένεται να εμφανιστεί τελευταίο. Παρότι υπάρχουν παιδιά που λένε το «ρ» αρκετά νωρίς, με βάση έρευνες που αναφέρονται στην φωνολογική εξέλιξη της Ελληνικής γλώσσας ισχύουν τα ακόλουθα: Στην αρχή της συλλαβής στην αρχή της λέξης όπως στη λέξη «ρόδα», αναμένεται να εμφανιστεί σε ηλικία άνω των 5,5 χρονών σε ποσοστό 90% του πληθυσμού. Στην αρχή της συλλαβής μέσα στη λέξη όπως στη λέξη «χορός», σε ηλικία άνω των 5 χρονών* σε ποσοστό 90% του πληθυσμού. Ενώ στο τέλος της συλλαβής όπως στη λέξη «χόρ-τα» σε ηλικία άνω των 5:6 χρονών* σε ποσοστό 50-75% του πληθυσμού. Στα συμφωνικά συμπλέγματα όπως στις λέξεις «βροχή», «γράφω» και «στρώμα» μπορεί να αργεί να εμφανιστεί ακόμα περισσότερο (4,5-6 χρόνων* σε ποσοστό 75% του πληθυσμού) *(Πηγή: Δοκιμασία Φωνητικής και Φωνολογικής εξέλιξης, Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών, 1995).
Το παιδί μου αντικαθιστά το «ρ» με άλλο σύμφωνο. Γιατί γίνεται αυτό;
Συχνά στην τυπική εξέλιξη της ομιλίας το κενό που υπάρχει στη λέξη από την έλλειψη του «ρ» αντικαθίσταται από ένα άλλο ευκολότερο ως προς την άρθρωση σύμφωνο, το «λ». Έτσι το παιδί αντί να λέει «ρόδα» λέει «λόδα». Επίσης συχνά τα παιδιά απλοποιούν την ομιλία τους με μία διαδικασία που λέγεται ολίσθηση των υγρών συμφώνων. Υγρά σύμφωνα είναι το «ρ» και το «λ» και το αποτέλεσμα αυτής της απλοποίησης είναι το «ρ» και το «λ» να αρθρώνονται σαν «γι». Δηλαδή, το ρολόι λέγεται «γιογιόι» και η λάμπα «γιάμπα». Εξίσου συχνά, στη θέση του «ρ» υπάρχει ένα κενό στη λέξη. Δηλαδή, το ρόδι λέγεται «_όδι». Όλες οι ανωτέρω διαφοροποιήσεις στην απόδοση λέξεων με «ρ» απαντώνται στη τυπική εξέλιξη της ομιλίας μέχρι το φωνολογικό σύστημα να ωριμάσει και να αρχίσει το παιδί να «βάζει» το «ρ» στην ομιλία του.
Πότε θα πρέπει να ανησυχήσω;
Υπάρχει ένας γενικός κανόνας που αναφέρει ότι ένα παιδί θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει την εξέλιξη του φωνολογικού του συστήματος και επομένως να μιλά τελείως καθαρά μέχρι να πάει στην Α΄ τάξη, οπότε θα αρχίσει η μετάβαση στο γραπτό λόγο. Εάν ένα παιδί δε λέει το «ρ» ή το αντικαθιστά με άλλο σύμφωνο ένα χρόνο πριν την Α΄ τάξη, η ομιλία θα πρέπει να εκτιμηθεί για να αποφασιστεί εάν χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση ή εάν μπορούμε να του δώσουμε λίγο ακόμα χρόνο για να το εξελίξει.
Ένα παιδί που δε λέει το «ρ» θα πρέπει, κατά κανόνα, να κάνει λογοθεραπεία εάν:
- είναι στην Α΄ δημοτικού και δε λέει το «ρ» ή το λέει διαφορετικά.
- θα πάει στην Α΄ δημοτικού το Σεπτέμβριο
- ενοχλείται επειδή δε λέει το «ρ» (ντρέπεται, απομονώνεται, αποφεύγει λέξεις με «ρ»)
προσπαθεί ανεπιτυχώς να το πει- λέει κάτι που μοιάζει με «ρ» ή λέει ένα διαφορετικό «ρ» όπως για παράδειγμα το γαλλικό «ρ»
- έχει «κοντό» χαλινό. Η μεμβράνη δηλαδή που υπάρχει κάτω από τη γλώσσα για να συγκρατεί την κίνησή της είναι κοντή και δεν επιτρέπει την άρση της γλώσσας προς τον ουρανίσκο όπου και τη θέση άρθρωσης του «ρ». Συχνά σε παιδιά με κοντό χαλινό, η μύτη της γλώσσας έχει το σχήμα που εμφανίζεται στην διπλανή εικόνα. Επίσης η άρση της γλώσσας έξω από το στόμα και προς τη μύτη δεν είναι εφικτή.
Μια προσεκτική εξέταση του στόματος καθώς και λεπτομερής ανάλυση της φωνολογικής εξέλιξης και της άρθρωσης του παιδιού είναι απαραίτητη για να εξακριβωθεί κατά πόσον ένα παιδί είναι απαραίτητο να ακολουθήσει θεραπεία ή κατά πόσον είναι σκόπιμο να του δοθεί χρόνος για να εξελίξει και να εδραιώσει το «ρ» στο φωνολογικό του σύστημα και στην ομιλία του.
Πίσω στις ερωτήσεις και απαντήσεις.
